Hoge cholesterol: wat houdt dat in?

Een hoge cholesterol vergroot het risico op hart- en vaatziekten. Het is dus zeker geen overbodige luxe om je cholesterolwaarden te kennen en om er, als dat nodig is, iets aan te doen. Apotheker Piet Sollie gaat dieper in op wat cholesterol nu eigenlijk is, hoe het werkt en hoe je ervoor kan zorgen dat je cholesterol laag blijft. Meer bewegen en gezonder eten horen bij de eerste stap, maar ook bepaalde voedingssupplementen kunnen een handje helpen.

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige stof die van nature aanwezig is in het menselijk lichaam. Het is een essentiële bouwstof voor galzuren, vitamine D, en allerlei hormonen zoals testosteron en oestrogenen. Bovendien is het noodzakelijk voor de spijsvertering en de opbouw van celmembranen in het lichaam. De aanwezigheid van cholesterol is dus niet alleen nadelig. Maar de gevolgen van een te hoge cholesterol zijn niet te overzien. Hoge cholesterolspiegels geven aanleiding tot atherosclerose of aderverkalking, dat is een ziekteproces dat leidt tot vernauwing en verharding van de slagaders. Patiënten met atherosclerose hebben aan de binnenkant van de slagaders afzettingen van vetten omgeven door een weefsel. Zo’n vetophoping wordt ‘atheroomplaque’ genoemd. Het grote gevaar van atherosclerose is dat het jaren onopgemerkt in het lichaam aanwezig is zonder dat symptomen zichtbaar zijn. Wanneer het weefsel scheurt, kan dat verschillende hartziekten veroorzaken.

Ongeveer 45% van de sterfgevallen in ons land zijn een gevolg van hart- en vaatziekten. Het is dan ook erg belangrijk dat je je bewust bent van dit risico en dat je je cholesterolwaarde kent, controleert en corrigeert als dat nodig is. Het risico op hart-en vaatziekten wordt uiteraard ook nog bepaald door verschillende factoren zoals overgewicht, roken en hoge bloeddruk.

Hoe werkt cholesterol in het lichaam?

HDL of het ‘goede cholesterol’ is verantwoordelijk voor het transport van overtollige cholesterol uit de bloedbaan naar de lever, waar het vervolgens wordt afgebroken en uitgescheiden onder de vorm van galzouten. HDL-cholesterol is in staat om cholesterol terug los te maken uit vernauwde slagaders en heeft dus een beschermende factor.

LDL of het ‘slechte cholesterol’ is verantwoordelijk voor het transport van de cholesterol uit de lever naar de andere organen. Het hecht zich vast aan de binnenkant van de slagader en stapelt zich daar op. Zo kunnen de atheroomplaques groter worden.

Tabel: Algemene streefcijfers voor gezonde volwassenen die gebruikt worden in België
Mmol/L Mg/dL
Totaal cholesterol <5 <190
Totaal cholesterol/HDL <4 <4
LDL-cholesterol <3 <115
HDL-cholesterol >1 >40

Wat kan je zelf doen?

De dokter kan je cholesterolwaarden controleren. Aan de hand van de resultaten zal hij of zij een behandeling voorstellen. Medicatie zal pas voorgeschreven worden als andere maatregelen onvoldoende resultaat hebben geboekt. Niet alleen patiënten met een hoog risico moeten aangespoord en opgevolgd worden, ook patiënten met een matig of laag risico kunnen professioneel advies gebruiken voor een gezondere levensstijl.

Bewegen!

Probeer te vermijden dat je het grootste deel van de dag stilzit. Dat kan bijvoorbeeld door meer te bewegen in dagdagelijkse situaties: neem de trap in plaats van de lift, ga met de fiets naar de bakker in plaats van met de auto … Daarnaast wordt aanbevolen om dagelijks 30 minuten of minstens 2,5 uur per week een matige fysieke activiteit uit te oefenen, zoals wandelen en fietsen. Regelmatig bewegen doet de HDL-concentratie stijgen en bevordert het afvoeren van LDL.

Gezond eten!
Een gezond en gevarieerd voedingspatroon (zoals een mediterraan dieet) kan je slechte cholesterolwaarden verbeteren.

• Beperk de totale calorie-inname: maximum 35% vetten, minimum 50% koolhydraten en 15% eiwitten.
• Eet minstens 5 porties groenten en fruit per dag.
• Eet minstens 2 keer per week vis, waarvan minstens 1 keer vette vis zoals makreel, zalm, haring, paling, sardientjes …
• Beperk de inname van rood vlees, gesuikerde voeding en dranken en alcohol.
• Vermijd zoveel mogelijk verzadigde vetten. Kies beter voor vetten zoals olijf- of koolzaadolie.
• Maak gebruik van vetarme kooktechnieken zoals stomen en grillen.
• Kies voor gevogelte, volle graanproducten en ongezouten noten.

Welke voedingssupplementen kan ik nemen?

Rodegistrijst
Rodegistrijst of gefermenteerde rode rijst is een voedingssupplement dat zijn oorsprong vindt in China. Het is één van de best bestudeerde supplementen die bij een alternatieve behandeling van hoge cholesterol gebruikt wordt. Er zijn echter veel preparaten met rodegistrijst op de markt die niet allemaal even goed zijn. Zo moet er genoeg van het actieve bestanddeel, monacoline K, inzitten en geen citrinine, een nevenproduct dat schadelijk kan zijn voor de nieren. In de apotheek zijn er verschillende producten te vinden die aan die voorwaarden voldoen.

Plantensterolen
Plantensterolen zijn een soort vetten die van nature aanwezig zijn in plantaardige producten. Volgens bepaalde studies zouden je darmen minder cholesterol opnemen als jij plantensterolen in je lichaam hebt. De chemische structuur van cholesterol en plantensterolen is namelijk erg gelijkaardig, waardoor de sterolen de plaats kunnen innemen van het cholesterol. Hierdoor komt er minder cholesterol in de darm terecht waardoor de totale cholesterolconcentratie daalt. Er zijn echter meer studies nodig om het voordeel van sterolen te onderbouwen.

Plantensterolen vind je terug in verschillende voedingsmiddelen, zoals plantaardige oliën, groenten, fruit, noten, granen e.d. Meer en meer mensen nemen zulke op in hun voedingspatroon om hun cholesterol te verlagen. Voedingsproducenten spelen hierop in en brengen tal van verrijkte producten op de markt, zoals yoghurtdrinks, margarines, brood …

Omega 3-vetzuren
Omega 3-vetzuren zijn onverzadigde vetzuren. De drie belangrijkste zijn ALA, EPA en DHA. ALA zit in groene bladgroenten zoals spinazie en waterkers, maar ook in noten, lijnzaad, sojabonen en walnootolie. Het lichaam kan EPA en DHA aanmaken, maar ze zijn voornamelijk aanwezig in vette vis.

EPA en DHA helpen de goede werking van je hart te behouden, en samen zouden ze hartritmestoornissen verminderen. Daarnaast is DHA een onmisbare bouwstof voor je brein en draagt het bij tot een normale hersenfunctie en een normaal gezichtsvermogen. EPA en DHA helpen ook om een goede bloeddruk en normale cholesterolwaarden te behouden. Als de HDL-waarde (‘goede cholesterol) te laag is in het bloed, kan het aangeraden zijn om supplementen omega 3-vetzuren in te nemen. Er zijn weinig bijwerkingen aan verbonden, wel kan het voor een opgeblazen gevoel zorgen of ‘op de maag blijven liggen’, waardoor je de supplementen beter bij de maaltijd neemt.

Cholesterol:
Spreek erover met je arts en laat je cholesterolwaarden bepalen. Door tijdig hoge cholesterol aan te pakken, kan je zelf veel onheil voorkomen.